Co trzeci Europejczyk jest mówcą języka słowiańskiego. Języki słowiańskie to grupa języków indoeuropejskich używanych w większości krajów Europy Wschodniej, znacznej części Bałkanów, części środkowej Europy i północnej części Azji. Wywodzą się one z języka prasłowiańskiego, rozwiniętego z rodowego języka bałtosłowiańskiego. Dzielą się na trzy zespoły języków: zachodnio-, wschodnio- i południowosłowiańskie.

Do ich zapisu używany był początkowo alfabet głagolicki ( najstarsze znane pismo słowiańskie), jednak począwszy od końca X wieku Kościoły prawosławne, zaczynając używać cyrylicy, stopniowo wyparły głagolicę z szerszego użycia. System pisania cyrylicą ( opracowany w IX-X wieku dla słowiańskich ludów wiar ortodoksyjnych) obecnie używany jest wyłącznie lub jako jeden z kilku alfabetów dla ponad 50 języków (np. białoruskiego, bułgarskiego, kazachskiego, kirgiskiego, macedońskiego, czarnogórskiego, rosyjskiego, serbskiego, tadżyckiego, turkmeńskiego, ukraińskiego czy uzbeckiego).

Współczesne języki słowiańskie można podzielić na te, które posługują się cyrylicą i te używające alfabetu łacińskiego. Najczęściej używanymi językami słowiańskimi są rosyjski, białoruski i ukraiński na wschodzie, polski, czeski i słowacki na zachodzie, a następnie języki byłej Jugosławii na południu: serbsko-chorwacki, słoweński, macedoński, a także bułgarski.W rozpoznawaniu różnych języków słowiańskich bardzo pomocne mogą być litery i znaki diakrytyczne. Niestety,  jest to o wiele trudniejsze w przypadku mowy. Dla wielu ludzi ich akcenty i dialekty brzmią podobnie i dlatego mylą je nawet najlepsi słuchacze. Jednakże, przyglądając się konkretnym literom, możemy z łatwością rozpoznać główne języki słowiańskie.

Jeśli widzimy – ў, mamy do czynienia z białoruskim. Jest to jedyny język, który używa tej litery. Jego łacińska transkrypcja to ŭ. Najczęściej występuje w końcówkach słów równoważnych rosyjskim sufiksom -ov lub -ev.

Ъ jest wskazówką, że patrzymy na bułgarski – możemy go znaleźć w nazwie tego kraju: България. Litera ta  (zwany “yer golyam”/ “ер голям”) pojawia się jednak również m.in w języku rosyjskim.

Pisemny serbsko-chorwacki może wydawać się trudny do odróżnienia od słoweńskiego, czeskiego lub słowackiego, z którymi dzieli litery č, š i ž. Ma jednak łatwą cechę odróżniającą – tzw. skrzyżowane đ. [dʑ]. Ciekawym jest fakt, że litera ta używana jest także w ortografii lapońskiej oraz w języku wietnamskim, w którym odpowiada polskiemu d.

Czeski i słowacki alfabet są bardzo podobne. Jeśli chcemy je rozpoznać, musimy szukać niewielkiej różnicy w znaku diakrytycznym nad literą r. Słowacki używa ŕ, czeska litera ma mały haczyk: ř. Ponadto, jeśli widzimy literę ů, możemy być pewni, że jest to czeski.

Macedoński jest jedynym językiem z literami Ѓ i Ќ. Te małe akcenty to najlepszy sposób na odróżnienie go od języka serbskiego.

Jeśli widzimy literę ł, patrzymy na język polski. Ą i ę (które są samogłoskami nosowymi) są również wskazówką. Jednakże obie litery występują również w alfabecie litewskim (który nie jest językiem słowiańskim). W języku polskim znajdujemy także digrafy, takie jak “sz”, “cz” i “dz”, czasem połączone w klastry spółgłoskowe, takie jak “prz”, “trz” i “szcz”.

Rosyjski jest prawdopodobnie najbardziej rozpoznawalnym językiem słowiańskim i słynie z odwróconych liter. Z drugiej strony dość łatwo pomylić go z ukraińskim, bułgarskim lub serbskim.

ђ (dzhe) i ћ (tshe) to dowód na to, że mamy do czynienia z serbskim. Serbska cyrylica różni się w znacznym stopniu od rosyjskiej. Jeśli więc chcemy odróżnić język serbski od rosyjskiego, możemy poszukać љ (ly ‚) њ (ny’) i џ (dʒ).

Słowacki jest jedynym słowiańskim językiem, w którym znajdziemy literę ä. To samo dotyczy ŕ, którego nie używa się w żadnym innym języku słowiańskim.

Słoweński, który jest najbardziej wysuniętym na zachód językiem słowiańskim, jest również najbardziej dyskretny pod względem alfabetu. W rzeczywistości ma tylko trzy znaki specjalne: č, š i ž, które pojawiają się również w języku czeskim, słowackim i chorwackim.

Jeśli zobaczymy ï wśród cyrylicy, najprawdopodobniej czytamy ukraiński.

Wszystkie grupy językowe świata różnią się znacznie między sobą poziomem jednorodności. Jednakże grupa języków słowiańskich jest dość zwarta, co oznacza względne podobieństwo wszystkich języków tej grupy. Mimo powyższych różnic, języki te stanowią najbardziej zbliżoną do siebie rodzinę, tak w obszarze fonetycznym jak i zapisie.

 

 

Agata Koźlińska